มะขามป้อมเป็นผลไม้ที่กินเข้าไปแรกๆจะมีรสฝาดๆแต่พอดื่มน้ำตามก็จะได้รสหวานมีประโยชน์ ถือเป็นยาได้ซึ่งก็เป็นความหมายเป็นนัยที่ตรงกับการทำงานของเราละครแปลกๆแต่กลับสนุกสนาน ยิ่งดูไปก็ยิ่งได้สาระประโยชน์ที่เอาไปใช้ในชีวิตได้
เสมือนเป็นยาพัฒนาคุณภาพชีวิตของตนเองและชุมชน แต่ถ้าพูดถึงกลุ่มละครมะขามป้อมแล้วละก็คงต้องย้อนหลังไปในอดีตซึ่งจะแบ่งออกเป็น 3 ช่วงของความเป็นมาและเป็นไปของกลุ่มละครมะขามป้อมดังนี้
ยุคละครเร่ (Touring Theatre) และการอบรมทักษะละคร– สื่อการสอนแบบละคร?พ.ศ.2523 – 2531
กลุ่มสื่อชาวบ้าน “มะขามป้อม” เริ่มเกิดขึ้นในช่วงที่สังคมบอบช้ำจากวิกฤตการณ์ทางการเมือง เป็นห้วงเวลาของการฟื้นฟู สังคมจากกลุ่มเคลื่อนไหวเพื่อประชาธิปไตยยุค14 ตุลาคม 2516 และ6 ตุลาคม2519 ที่กลับมารวมตัวกันอีกครั้งในพ.ศ.2523โดยเป็นกลุ่มที่มีความถนัดด้านการละครนักเขียนกวีนักดนตรีนักแสดงกลุ่มสื่อชาวบ้าน(มะขามป้อม)ใช้กระบวน การละครเร่ ใช้กระบวนการละครเร่เป็เครื่องมือในการทำงานเพื่อพัฒนาวัฒนธรรมชุมชนในฐานะเป็นสื่อกลางเล็กๆที่สะท้อนปัญหาชาวบ้าน สู่สังคมรูปแบบการทำงานหลักคือการแสดงละครเร่และละครรณรงค์จากนั้นเริ่มพัฒนาเพิ่มเติมการอบรมทักษะละครการแสดง และการอบรมครูในระบบการศึกษาเพื่อผลิตสื่อการสอนแบบละคร
ยุคละครเพื่อการพัฒนา (Community Theatre) ลิเกมะขามป้อมและ”มูลนิธิสื่อชาวบ้าน (มะขามป้อม) พ.ศ.2543 – ปัจจุบัน
“ลิเกร่วมสมัย” คือเอกลักษณ์ที่เด่นชัดของยุคนี้เริ่มลดรูปแบบละครตะวันตกแล้วกลับไปใช้รูปแบบของสื่อพื้นบ้านและศิลปะแบบประเพณีนิยมมาปรับปรุงให้การนำเสนอสาระร่วมสมัยมากขึ้นยังคงใช้กระบวนการละครเยาวชนเพื่อการพัฒนาโดยเน้นไปที่”การพัฒนาชุมชน” และเกิดแนวคิดเรื่องละครชุมชนการสื่อสารเพื่อชุมชนกลยุทธ์หลักจึงเป็นการมุ่งพัฒนาศักยภาพ ให้เยาวชนในชุมชนสามารถรวมตัวกันทำงานละครเพื่อการพัฒนาภายในชุมชนของตนเองได้ด้วยตนเองมุ่งเน้นการพัฒนากลุ่ม ละครเยาวชนที่มีความยั่งยืนระยะยาวนอกจากนี้ยังมีการทำงานต่อเนื่องในลักษณะการฝึกอบรมด้านละครเพื่อการพัฒนาให้แก่ครูผู้สอนนักเรียนองค์กรพัฒนาอื่นๆ
ด้านการแสดงได้ขยับมาทำงานกับชนชั้นกลางและปัญญาชนในเมืองโดยใช้สื่อพื้นบ้านเป็นรูปแบบหลักในการนำเสนอ สาระต่างๆมีการสร้างความร่วมมือระหว่างศิลปินในภูมิภาคลุ่มน้ำโขงที่เห็นชัดเจนได้จากละคร นาคะวงศ์(2548) ในโอกาสครบรอบ 25 ปีมะขามป้อมซึ่งได้รับความสนใจอย่างมากจากกลุ่มคนในหลายระดับตั้งแต่ชาวบ้านผู้สนใจทั่วไป นักวิชาการ นักศึกษา นักการละครเจ้าหน้าที่สถานทูตคนในแวดวงสังคมชั้นนำฯลฯผลพวงของความร่วมมือจากละคร พื้นบ้านเรื่องนี้โดยไม่รู้ตัวมะขามป้อมได้สร้างค่านิยมใหม่ๆกับกลุ่มคนใหม่ที่มีโอกาสได้ชมละครด้วย
ปรัชญา
เพื่อสังคมไทยที่ประชาชนทุกคนสามารถสร้างสรรค์และ เข้าถึงสื่อชุมชนที่เป็นของตนเอง เพื่อถ่ายทอด ประเด็นปัญหาและความต้องการของตนเองได้ และละคร คือสื่อที่สามารถสะท้อนวัฒนธรรมความเป็นอยู่ออก มาได้อย่างมีพลัง จับต้อง สัมผัสเข้าถึงอารมณ์ได้ อย่างมีประสิทธิภาพเพื่อสังคมไทยที่ประชาชนทุกคนสามารถสร้างสรรค์และ เข้าถึงสื่อชุมชนที่เป็นของตนเอง เพื่อถ่ายทอด ประเด็นปัญหาและความต้องการของตนเองได้ และละคร คือสื่อที่สามารถสะท้อนวัฒนธรรมความเป็นอยู่ออก มาได้อย่างมีพลัง จับต้อง สัมผัสเข้าถึงอารมณ์ได้ อย่างมีประสิทธิภาพ
วิสัยทัศน์?“ looking to tomorrow today ”
เพื่อสังคมไทยที่ประชาชนทุกคนสามารถสร้างสรรค์และ เข้าถึงสื่อชุมชนที่เป็นของตนเอง เพื่อถ่ายทอด ประเด็นปัญหาและความต้องการของตนเองได้ และละคร คือสื่อที่สามารถสะท้อนวัฒนธรรมความเป็นอยู่ออก มาได้อย่างมีพลัง จับต้อง สัมผัสเข้าถึงอารมณ์ได้ อย่างมีประสิทธิภาพ
พันธะกิจ?” get on your bike “
คนในชุมชนสามารถสร้างและประยุกต์ละครเพื่อการ พัฒนาชุมชนได้ด้วยตนเอง เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ก้าวหน้าของสังคมไทยรวมทั้งการร่วมมือ และการแลกเปลี่ยนอย่างไม่มีพรมแดนระหว่างชุมชนกับชุมชนเพื่อสังคมส่วนรวม
เป้าหมาย?”what was it we were meant to be doing”
ทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้นย่อมต้องมีเหตุให้เกิด และเมื่อเกิดขึ้นมาแล้วย่อยต้องมีผลตามมา มะขามป้อมก็เช่นกัน เมื่อพวกเราเกิดขึ้นมาแล้วย่อมต้องมีผลตามมาด้วย ผลก็คือเป้าหมายที่เราตั้งใจจะให้เกิดผล คือ
1.เพื่อผลิตละครกลุ่มย่อย เป็นสื่อทางเลือกของประชาชนรากหญ้า
2.เพื่อสนับสนุนให้ชุมชนสร้างสรรค์สื่อของตนเองและประยุกต์ใช้อย่างเหมาะสม
3.เพื่อเชื่อมโยงเครือข่ายของชุมชนแต่ละส่วนของสังคมเข้าด้วยกันด้วยสื่อละคร
4.เพื่อพัฒนาชุมชนผู้ทำงานด้านละครในประเทศไทยและประเทศอื่นๆ
การทำงาน?“doing the dirty work” งานคลุกฝุ่น
สำหรับมะขามป้อมแล้ว พวกเราทำงานอยู่บน ความรักในละครและการยืนหยัดอยู่กับชาวบ้าน กลุ่มของเราได้มองตนเองตั้งแต่ต้นแล้วว่าเป็นแหล่ง ความรู้ด้านการแสดง ในฐานะนักแสดงและผู้สนับสนุนในการทำละครภายในชุมชน และเป็นหนทาง เชื่อมต่อระหว่างสังคมเมืองและสังคมชนบท สำหรับส่งต่อเรื่องราวต่างๆ ความทุกข์ยาก และความเป็นไปในชุมชน ให้สังคมได้รับรู้ อย่างไรก็ตาม เมื่อมะขามป้อมลง ไปทำกิจกรรมละครกับพื้นที่ใดแล้วคนในพื้นที่นั้นสามารถสร้างงานละครขึ้นมาเองไดและสามารถสร้างละครได้เองอย่างต่อเนื่อง มะขามป้อมจะค่อยๆถอนตัวออกจากชุมชนนั้น เพราะพวกเราวางมะขามป้อม ไว้ในฐานะเพื่อนของชุมชนมากกว่าที่จะเป็นผู้ทำละครให้ชุมชนแต่เพียงฝ่ายเดียวจากประสบการณ์ ที่ได้ลงไปทำงานกับชุมชนต่าง ๆ มากมาย ผลที่ตาม มาก็คือ การศึกษางานศิลปะพื้นบ้านได้กลาย เป็นรูปแบบการแสดงของมะขามป้อม และด้วยเหตุผลนี้เอง งานฝึกสอนการแสดง ของมะขามป้อมจึงมีพื้นฐานอยู่บนการแสดง ละครดั้งเดิม ไม่ว่าจะเป็นละครพื้นบ้าน ลิเก และโขน ละครชุมชนการสื่อสารทางวัฒนธรรม และเป็นการ สื่อสารอย่างมี ประสิทธิภาพ และนี่เป็นวิธีการดึงดูดผู้ชมและชุมชน ให้อ้าแขนต้อนรับละคร ที่มาจากมะขามป้อมได้เป็นอย่างดี ผู้ชมและชุมชนเองได้กลายเป็นสิ่งสำคัญที่จะต้องคำนึงถึง เมื่อจะหารูปแบบการแสดงที่เหมาะสม สำหรับมะขามป้อม การทำละครโดย คำนึงถึงผู้ชม และส่วนอื่นๆที่เกี่ยวข้องนี้ จึงนับเป็นการสนับสนุนแนวความคิดของการทำละครที่มีชีวิต ที่เชื่อมระหว่างศิลปะและการรับใช้สังคม
การประยุกต์ใช้ละครสมัยใหม่และละครแบบดั้งเดิม การทำงานของชาวมะขามป้อมเป็นไปอย่างแทบไม่มีเวลาหายใจจาก โครงการหนึ่งไปสู่อีก โครงการหนึ่งของวิถีแห่ง ละครเพื่อการพัฒนาชุมชน เปรียบได้กับการทำนาที่ต้องเก็บเกี่ยวให้ทัน จากหน้าหนึ่งสู่อีกหน้าหนึ่ง ด้วยเหตุผลนี้เอง มะขามป้อมจึงมีระบบเศรษฐกิจ แบบค่อนข้างพอเพียง(แต่โน้มเอียงไปทางไม่ค่อยพอ) โดย้อาศัยเงินทุนจากองค์กรต่างๆ ขณะนี้เราจึงพยายามเปลี่ยนแปลงสถานการณ์(ทางการเงิน) เพื่อให้กลุ่มพึ่งพาตนเองได้และอยู่ได้อย่างยั่งยืนเพื่อการดำรงอยู่ขององค์กรหรือกลุ่มคนที่มีจิตวิญญาณในการทำละครเพื่อการพัฒนาและเปลี่ยนแปลง สังคมหรือชุมชนของประเทศไทย หัวใจหลักของการเปลี่ยนแปลงก็คือ การเปลี่ยนจากการพึ่งพาองค์กรที่ให้การสนับสนุนทางการเงินองค์กรใด องค์กรหนึ่ง มาเป็นการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนระหว่างกลุ่ม การรับบริจาคจากประเทศอื่น ๆ องค์กรวัฒนธรรม ระหว่างประเทศ และการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ เพื่อใช้เป็น ยุทธศาสตร์ทางการเงินของมะขามป้อมเพื่อความมั่นคงและ ยั่งยืนต่อไป
ฝ่ายละครการศึกษา
ละครการศึกษา (Educational Theatre)
มุ่งผลิตละครที่มีคุณค่า ส่งเสริมความคิด จินตนาการ และ จิตใจที่ดีงามให้กับเด็กและเยาวชนในรูปแบบการแสดงที่หลากหลาย ทั้งละครเร่ ละครเด็ก ละครหุ่น ละครนิทาน เป็นต้น ด้วยมุ่งหวังที่จะสร้างคุณค่าและจะสร้างคุณค่าและรสนิยมทางศิลปะ ผ่านสุนทรียศาสตร์ให้งอกงามขึ้นภายในจิตใจของเด็กๆ ”
ละครเด็กและเยาวชน อ่านเพียงแค่ชื่อก็สามารถรู้ว่าละครลักษณะนี้จะต้องผลิตสำหรับเด็กๆ และส่วนมากจะนำไปแสดงในโรงเรียน มหาวิทยาลัย หรือสถาบันทางการศึกษาต่างๆ นอกจากเรื่องของสถานที่ใช้แสดงละครแล้ว ละครการศึกษา ยังมีความคล้ายคลึงกับละครชุมชน คือทำงานด้วยการดึงคนในพื้นที่เข้ามามีส่วนร่วมกับการทำกิจกรรมตั้งแต่ต้นจนจบ ในที่นี้พื้นที่คือ ครู อาจารย์ และนักเรียน นักศึกษานั่นเอง ซึ่งมีเนื้อหาในการอบรมคือ กระบวนการทำงานกลุ่ม การลงพื้นที่เก็บข้อมูล พัฒนาบทละคร ฝึกทักษะละคร การผลิตและการแสดงละคร ละครแสดงในสถานศึกษายังสามารถนำละครขนาดใหญ่มาใช้แสดงได้ เช่น ละคร เรื่องมาลัยมงคลและพิษฐานเอย หลังจากที่นำไปเปิดแสดงยังประเทศต่างๆเสร็จแล้ว ก็นำมาเปิดแสดงในโรงเรียนและมหาวิทยาลัยทั่วประเทศถึง 80 แห่ง กว่า 150 รอบ ขณะเดียวกัน ละครขนาดเล็กก็ได้รับการนำมาแสดงในสถาบันการศึกษาเป็นประจำ โดยเรียกว่าละครในโรงเรียน (School-based theatre in education projects) และล่าสุดกับโครงการวัยมันส์เท่าทันสื่อ ที่มะขามป้อมร่วมกับ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) จัดโครงการนี้ขึ้นเพื่อสร้างการรับรู้และ ความตระหนักถึงการรับสื่อในปัจจุบันของเยาวชน
งานฝึกอบรม
การอบรมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) เผยแพร่กระบวนการเรียนรู้ผ่านกิจกรรมละคร ที่เน้นให้เด็กรู้จักตนเองผ่านการคิด การจินตนาการ การแสดงออกอย่างสร้างสรรค์ เรียนรู้การทำงานร่วมกับผู้อื่น เป็นเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยพัฒนาเด็กและเยาวชนให้เติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพในสังคม โดยจัดอบรมให้กับ เด็ก เยาวชน พ่อแม่ ครูอาจารย์ นักกิจกรรม และผู้สนใจเพื่อที่จะนำ ละครไปใช้ให้เกิดประโยชน์ได้ด้วยตนเอง
สำนักงานใหญ่ กรุงเทพฯ
222-224 ถ.สุทธิสารวินิจฉัย สามเสนใน พญาไท กทม. 10400
โทรศัพท์ 02-616-2274 โทรสาร 02-616-2275
E-mail: makhampom3@gmail.com
มะขามป้อม ศูนย์เชียงดาว
477 ม. 7 ต.เชียงดาว อ.เชียงดาว จ. เชียงใหม่ 50170
โทรศัพท์/โทรสาร 053-456-016
E-mail : ctmkp@yahoo.com , Inter@makhampom.net, makhampom3@gmail.com
สนับสนุนเรา ร่วมบริจาคสนับสนุนกิจกรรมได้ที่
ชื่อบัญชี มูลนิธิสื่อชาวบ้าน (มะขามป้อม)
ธนาคารกสิกรไทย บัญชีออมทรัพย์ สาขาสุทธิสาร หมายเลขบัญชี 069-2-59271-9
กรุณาส่งสำเนาหลักฐานการบริจาคเงินผ่านธนาคาร พร้อมด้วยชื่อและนามสกุลจริง พร้อมที่อยู่ของท่านมาทางไปรษณีย์ หรือ ทางโทรสาร มาที่
มูลนิธิสื่อชาวบ้าน (มะขามป้อม) 55 ซ.อินทามระ 3 ถ. สุทธิสาร แขวงสามเสนใน
เขตพญาไท กรุงเทพ 10400
โทร : 0-2616-8473 โทรสาร : 0-2616-8474 หรือ E-mail : makhampom2@hotmail.com
(แนบเรื่อง ร่วมบริจาคสนับสนุนกิจกรรม) ทางมูลนิธิจะดำเนินการจัดส่งใบเสร็จรับเงินให้ท่านต่อไป
ขอบคุณข้อมูลจาก : http://www.makhampom.net/makhampom/makham2008/detail_th.php?pcoid=1